Kleptomani (Çalma) Hastalığı Nedir?

Kleptomani, bireyin ihtiyacı olmadığı halde nesneleri çalma dürtüsüne engel olamadığı, psikiyatrik bir bozukluktur. Toplumda “çalma hastalığı” olarak da bilinen bu durum, genellikle dürtü kontrol bozuklukları kategorisinde ele alınır ve kişinin çaldığı nesnelere genellikle ihtiyacı yoktur ya da bunları maddi kazanç amacıyla çalmaz. Kleptomani hastaları, çalma eylemini planlamaz ve bu davranışlarını genellikle suçluluk duygusuyla birlikte gerçekleştirirler.

Bu yazıda, kleptomaninin nedenleri ve yaygınlığı, belirtileri, teşhis süreci ve tedavi yöntemleri hakkında detaylı bilgiler sunacağız. Ayrıca, kleptomani hastalarına nasıl yaklaşılması gerektiği gibi önemli noktaları ele alarak, bu bozuklukla mücadele eden bireylere ve ailelerine rehberlik etmeyi amaçlıyoruz. Hırsızlık hastalığı olarak da bilinen Kleptomani, yalnızca hukuki bir problem değil, aynı zamanda psikolojik bir rahatsızlık olarak ele alınmalı ve doğru yöntemlerle tedavi edilmelidir.

Dikkatinizi Çekebilir: Hikikomori Nedir?

Kleptomaninin Nedenleri ve Yaygınlığı

Kleptomani, bireyin çalma dürtüsünü kontrol edemediği, genellikle bilinç dışı süreçlerle gelişen bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Bu hastalık, dürtü kontrol bozuklukları kategorisine girer ve kişiyi, ihtiyacı olmadığı halde nesneleri çalmaya yönlendiren bir içsel zorunlulukla karakterizedir. Kleptomani genellikle ergenlik döneminde veya erken yetişkinlik yıllarında ortaya çıkar ve tedavi edilmediğinde uzun yıllar devam edebilir.

Kleptomaninin Nedenleri

Kleptomaninin kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin bu hastalığın gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir:

Beyin Kimyası ve Nörolojik Faktörler

• Kleptomani hastalarının beyindeki ödül sistemi ve dopamin salınımı ile ilgili anormallikler taşıdığı düşünülmektedir. Çalma eylemi, beyinde kısa süreli bir tatmin hissi yaratır ve bu da kişinin dürtüsünü tekrar etmesine neden olabilir.
• Serotonin dengesizliği, dürtü kontrol problemleriyle ilişkilidir ve kleptomani hastalarında serotonin seviyelerinin düşük olduğu gözlemlenmiştir.

Psikolojik ve Duygusal Faktörler

• Stres, kaygı bozuklukları ve depresyon, kleptomaninin tetikleyicileri arasında yer alabilir. Bazı kişiler, yaşadıkları duygusal boşluğu veya içsel sıkıntıyı, çalma eylemiyle bastırmaya çalışabilirler.
• Travma ve geçmişte yaşanan psikolojik baskılar, özellikle çocukluk çağındaki ihmal ve duygusal istismar, bu bozukluğun gelişiminde etkili olabilir.

Genetik ve Aile Geçmişi

• Kleptomani, genetik yatkınlık ile de ilişkilendirilmiştir. Ailede obsesif kompulsif bozukluk (OKB), anksiyete veya bağımlılık gibi psikiyatrik hastalıkların bulunması, bireyde kleptomani gelişme riskini artırabilir.

Kleptomaninin Yaygınlığı

Kleptomani, yaygın bir bozukluk olmamakla birlikte, toplumda gizli kalması ve çoğu vakada teşhis edilmemesi nedeniyle gerçek görülme sıklığı tam olarak bilinmemektedir. Araştırmalara göre:

• Genel nüfusun yaklaşık %0,3 – %0,6’sında kleptomani görüldüğü tahmin edilmektedir.
• Kadınlarda erkeklere oranla daha sık görüldüğü bildirilmektedir.
• Kleptomani, genellikle depresyon, obsesif kompulsif bozukluk (OKB) ve yeme bozuklukları gibi diğer psikiyatrik rahatsızlıklarla birlikte ortaya çıkabilir.

Kleptomani hastalarının çoğu, çalma eyleminin yanlış olduğunun farkındadır ancak bu dürtüyü engellemekte zorlanırlar. Bu nedenle, kleptomaniyi yalnızca bir ahlaki problem veya suç olarak değerlendirmek yerine, tedavi edilmesi gereken bir psikolojik rahatsızlık olarak ele almak önemlidir.

Dikkatinizi Çekebilir: Hastalık Hastası Nedir?

Kleptoman Nedir?

Kleptoman, ihtiyacı olmadığı halde çalma dürtüsünü kontrol edemeyen ve bu eylemi genellikle bilinç dışı olarak gerçekleştiren kişidir. Kleptomani hastaları, çalma eylemini maddi kazanç sağlamak veya kişisel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla değil, içlerinde hissettikleri yoğun bir dürtüye karşı koyamadıkları için yaparlar. Çoğu kleptoman, eylem sonrası suçluluk, pişmanlık ve utanç duyguları yaşasa da, tekrar tekrar çalma isteği ile baş edememektedir.

Kleptomanların çalma davranışı genellikle plansızdır ve bir stratejiye dayanmaz. Bu kişiler, süpermarketler, mağazalar veya başkalarının eşyaları gibi erişimi kolay nesneleri bilinçsiz bir şekilde çalma eğilimindedirler. Çaldıkları nesneleri genellikle kullanmaz, saklar veya bazen geri bırakırlar.

Kleptoman ve Hırsız Arasındaki Farklar

Kleptomani, sıradan hırsızlıktan farklı bir psikolojik rahatsızlıktır. Kleptomanlar ile kasıtlı olarak hırsızlık yapan kişiler arasındaki temel farklar şunlardır:

Kleptomani Hangi Psikiyatrik Bozukluklarla İlişkilidir?

Kleptomani, tek başına görülebileceği gibi, diğer psikiyatrik rahatsızlıklarla birlikte de ortaya çıkabilir:

• Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB): Dürtü kontrolü ile ilgili zorluklar yaşayan kişilerde sık görülür.
• Depresyon ve Anksiyete Bozuklukları: Kleptomani hastalarının çoğu, çalma eylemini stres ve kaygılarını hafifletmek için bilinç dışı bir mekanizma olarak kullanır.
• Bağımlılık Bozuklukları: Alkol ve madde bağımlılığı olan bireylerde kleptomaniye rastlanabilir.

Kleptomanlar, çalma eylemlerini bilinçli olarak seçmezler ve bu davranışı genellikle istemeden tekrarlarlar. Kleptomani, kişinin karakterine veya ahlaki değerlerine bağlı bir durum değildir; tedavi edilmesi gereken bir psikolojik bozukluktur.

Kleptomani Belirtileri Nelerdir?

Kleptomani, bireyin çalma dürtüsünü kontrol edemediği ve genellikle pişmanlık duymasına rağmen bu eylemi tekrar tekrar gerçekleştirdiği bir dürtü kontrol bozukluğudur. Bu rahatsızlık, belirli psikolojik ve davranışsal belirtilerle kendini gösterir. Kleptomani hastaları, çalma davranışlarını planlamaz ve genellikle bilinçsizce hareket ederler.

Kleptomani Belirtileri

1. Kontrol Edilemeyen Çalma Dürtüsü: Kleptomani hastaları, çalmaya yönelik güçlü bir dürtü hisseder ve bu dürtüyü engellemekte zorlanırlar. Çalma eylemi genellikle aniden gelişir ve planlı değildir.
2. Çalma Eylemi Öncesinde Yoğun Gerginlik Hissi: Çalma öncesinde kişide artan bir stres, gerginlik ve kaygı hissi oluşur. Bu his, kişinin çalma eylemini gerçekleştirme isteğini daha da güçlendirir.
3. Çalma Sırasında Haz ve Rahatlama Hissetme: Çalma eylemi gerçekleştirildiğinde kişi geçici bir rahatlama, tatmin veya heyecan hisseder. Ancak bu his kısa sürelidir ve zamanla yerini suçluluk ve pişmanlık duygularına bırakır.
4. Çalma Sonrasında Suçluluk ve Pişmanlık Hissi: Çalma işlemi tamamlandıktan sonra kişi genellikle pişmanlık, utanma ve kendini kötü hissetme gibi duygular yaşar. Ancak bu hisler, bir sonraki çalma dürtüsünü engellemeye yetmez ve döngü tekrarlar.
5. Maddi veya Kişisel Bir İhtiyaç Olmaksızın Çalma Davranışı: Kleptomanlar, çaldıkları nesnelere genellikle ihtiyaç duymazlar ve onları kullanmazlar. Çalınan eşyalar bazen saklanır, atılır ya da gizlice geri bırakılır.
6. Tekrarlayan ve Sürekli Bir Davranış Haline Gelmesi: Kleptomani hastaları, çalma davranışlarını zamanla tekrarlamaya başlar. Bu dürtü, belirli durumlar, stres veya psikolojik rahatsızlıklar tarafından tetiklenebilir.
7. Diğer Psikiyatrik Sorunlarla Birlikte Görülebilir: Kleptomani, genellikle depresyon, obsesif kompulsif bozukluk (OKB), anksiyete bozuklukları veya bağımlılık gibi psikolojik rahatsızlıklarla birlikte ortaya çıkabilir.

Kleptomani Belirtilerini Gösteren Kişiler Ne Yapmalı?

Kleptomani, kişinin iradesiyle kontrol edebileceği bir durum değildir ve genellikle kendi kendine düzelmez. Bu nedenle belirtileri gösteren kişilerin bir psikiyatrist veya terapist ile görüşerek profesyonel destek alması gerekmektedir. Erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleriyle kleptomani yönetilebilir ve bireyin hayat kalitesi artırılabilir.

Kleptomani Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Kleptomani, psikiyatrik bir rahatsızlık olduğu için tanı koyma süreci, uzman bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından gerçekleştirilir. Kleptomani teşhisi, hastanın belirtilerini değerlendirmek, diğer olası psikiyatrik rahatsızlıkları dışlamak ve dürtü kontrol bozukluğunun varlığını doğrulamak için belirli kriterlere dayanır. Bu süreçte hasta geçmişi, davranış kalıpları ve psikolojik testler kullanılarak detaylı bir değerlendirme yapılır.

Kleptomani Tanı Kriterleri (DSM-5)

Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5)’e göre, kleptomani teşhisi için aşağıdaki kriterlerin karşılanması gerekir:

1. Tekrarlayan Çalma Dürtüsü:
   Kişi, ihtiyacı olmadığı halde, karşı koyamadığı bir dürtü sonucu nesneleri çalar.
2. Çalma Öncesinde Artan Gerginlik ve Stres:
   Çalma eyleminden önce bireyde yoğun bir gerginlik ve içsel baskı hissi oluşur.
3. Çalma Sırasında Geçici Haz veya Rahatlama Hissi:
   Çalma işlemi gerçekleştirildiğinde kişi, kısa süreli bir tatmin veya rahatlama hisseder.
4. Maddi Kazanç veya Düşmanlık Motivasyonu Yoktur:
   Çalma eylemi herhangi bir ekonomik kazanç sağlamak, intikam almak veya öç almak için yapılmaz.
5. Tekrarlayan Davranış:
   Çalma eylemi bir defaya mahsus değildir ve zamanla tekrar eder.
6. Başka Bir Psikiyatrik veya Medikal Durumdan Kaynaklanmamalıdır:
   Çalma eylemi, manik atak, demans, psikotik bozukluklar veya başka bir psikiyatrik durumun parçası olmamalıdır.

Kleptomani Tanısında Kullanılan Yöntemler

• Psikiyatrik Görüşme ve Hasta Öyküsü:
  Psikiyatrist veya psikolog, bireyin geçmiş çalma deneyimlerini, ne sıklıkla ve hangi durumlarda çalma davranışının ortaya çıktığını değerlendirir.
• Psikolojik Testler ve Değerlendirmeler:
  Kleptomaniyi teşhis etmek için çeşitli psikolojik testler uygulanabilir. Bu testler, kişinin dürtü kontrolünü, anksiyete seviyesini ve duygusal durumunu ölçmeyi amaçlar.
• Diğer Ruhsal Bozuklukların Dışlanması:
  Kleptomani, obsesif kompulsif bozukluk (OKB), bipolar bozukluk, depresyon veya bağımlılıkla birlikte görülebilir. Bu nedenle teşhis sürecinde diğer psikiyatrik rahatsızlıkların varlığı da değerlendirilir.
• Aile ve Sosyal Geçmiş İncelemesi:
  Genetik yatkınlık ve çocukluk travmaları gibi faktörler de kleptomani gelişiminde rol oynayabilir. Bu yüzden hastanın geçmiş yaşam öyküsü detaylı şekilde incelenir.

Kleptomani Nasıl Tedavi Edilir?

Kleptomani, bireyin bilinçsizce ve kontrol edilemez bir şekilde çalma dürtüsüne sahip olduğu bir dürtü kontrol bozukluğu olarak kabul edilir. Tedavi edilmediğinde, kişinin sosyal hayatını, iş ilişkilerini ve hatta hukuki durumunu olumsuz etkileyebilir. Kleptomani kendi kendine geçmez ve kişinin sadece irade gücüyle kontrol edebileceği bir rahatsızlık değildir. Bu nedenle, kleptomaninin etkili bir şekilde yönetilmesi ve tedavi edilmesi için psikiyatrik ve psikoterapötik yaklaşımlar gereklidir.

Kleptomani Tedavi Yöntemleri

Kleptomani tedavisi, genellikle bireyin ihtiyaçlarına ve belirtilerine göre şekillendirilen bilişsel davranışçı terapi, ilaç tedavisi ve destek grupları gibi farklı yöntemleri içerebilir.

Psikoterapi (Bilişsel Davranışçı Terapi – BDT)
Bilişsel davranışçı terapi (BDT), kleptomani tedavisinde en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir.

• Dürtü kontrolünü geliştirme: Terapist, kişinin çalma dürtüsünü nasıl yöneteceğini öğretir.
• Olumsuz düşünceleri değiştirme: Çalma davranışını tetikleyen düşünce ve duyguları tanımlamaya ve değiştirmeye yardımcı olur.
• Alternatif davranışlar geliştirme: Kişinin stres veya kaygıyla başa çıkmak için farklı yollar bulmasına yardımcı olur.

İlaç Tedavisi
Bazı durumlarda, kleptomani tedavisinde ilaç tedavisi de uygulanabilir.

• Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI’lar): Depresyon ve anksiyete tedavisinde kullanılan bu ilaçlar, kleptomani belirtilerinin azalmasına yardımcı olabilir.
• Naltrekson (Bağımlılık Tedavisinde Kullanılan İlaçlar): Beyindeki ödül mekanizmasını düzenleyerek çalma dürtüsünü azaltabilir.
• Duygu durum dengeleyicileri ve antipsikotikler: Eğer kleptomani, bipolar bozukluk gibi başka bir psikiyatrik rahatsızlıkla birlikte görülüyorsa, duygu durum dengeleyicileri reçete edilebilir.

Destek Grupları ve Aile Terapisi

• Kendi kendine yardım grupları: Kleptomani yaşayan bireyler, benzer deneyimler paylaşan kişilerle bir araya gelerek destek alabilirler.
• Aile terapisi: Aile üyeleri, kleptomani hastasını daha iyi anlamak ve desteklemek için terapi sürecine dahil edilebilir.

Stres ve Kaygı Yönetimi Teknikleri
Kleptomani genellikle stres ve kaygı ile tetiklenebilir. Bu yüzden meditasyon, nefes egzersizleri, spor ve hobi edinme gibi rahatlatıcı aktiviteler kişinin dürtülerini kontrol etmesine yardımcı olabilir.

Kleptomani Tedavi Edilebilir mi?

Evet, kleptomani doğru tedavi yöntemleri ile yönetilebilir ve kontrol altına alınabilir. Ancak, her bireyin tedaviye verdiği yanıt farklı olabilir. Bazı kişilerde psikoterapi yeterli olurken, bazı hastalar için ilaç tedavisi ve destek grupları gibi ek yaklaşımlar da gerekebilir. Erken teşhis ve profesyonel yardım almak, kleptomaninin olumsuz etkilerini azaltmada en önemli adımdır.

Unutulmamalıdır ki, kleptomani bir karakter zayıflığı veya ahlaki bir problem değildir. Psikolojik bir rahatsızlık olan bu durumun üstesinden gelmek için bireyin kendini suçlamaması, çevresindeki kişilerin de onu anlamaya ve desteklemeye çalışması gerekir.

Kleptomani Hastasına Nasıl Davranmalı?

Kleptomani, kişinin kendi kontrolü dışında gelişen bir dürtü kontrol bozukluğu olduğundan, bu rahatsızlığı yaşayan bireylere yaklaşım anlayışlı, destekleyici ve bilinçli bir şekilde olmalıdır. Kleptomani hastaları, çalma davranışları nedeniyle yoğun suçluluk ve pişmanlık hissederler. Bu nedenle onları suçlamak, dışlamak veya cezalandırmak yerine, destekleyici bir tutum sergilemek tedavi sürecine olumlu katkıda bulunur.

Kleptomani Hastasına Destek Olmanın Yolları

1. Hastalığın Bilincinde Olun ve Onu Suçlamayın
   Kleptomani, bir seçim veya bilinçli bir hırsızlık davranışı değildir. Bireyin kendi iradesiyle engelleyemediği bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Hastayı suçlamak, utandırmak veya küçük düşürmek, sorunun daha da derinleşmesine neden olabilir.
2. Duygusal Destek Sunun
   Kleptomani hastaları, genellikle yalnız olduklarını ve kimsenin onları anlamadığını hissederler. Empati göstermek, duygularını paylaşmalarını sağlamak ve destekleyici bir ortam oluşturmak, hastanın kendini daha güvende hissetmesine yardımcı olur.
3. Profesyonel Yardım Almaya Teşvik Edin
   Kleptomani kendi kendine geçebilecek bir durum değildir. Psikiyatrist veya psikolog desteği almak, hastalığın yönetilmesi ve tedavi edilmesi için kritik öneme sahiptir. Bireyi terapi veya ilaç tedavisi gibi seçenekleri değerlendirmeye teşvik etmek önemlidir.
4. Hastanın Çalma Dürtüsünü Anlamaya Çalışın
   Kleptomani hastaları genellikle stres, kaygı, depresyon veya travmatik deneyimlerin bir sonucu olarak çalma dürtüsünü hissederler. Bu davranışı tetikleyen durumları anlamak ve ortadan kaldırmaya çalışmak, hastanın dürtülerini kontrol etmesine yardımcı olabilir.
5. Kesin ve Sağlıklı Sınırlar Koyun
   Kleptomani hastasına destek olmak önemli olsa da, çalma davranışının kabul edilebilir olmadığı net bir şekilde ifade edilmelidir. Ancak bu süreçte cezalandırıcı ve yargılayıcı bir tutum sergilemek yerine, onu tedaviye yönlendirmek ve sağlıklı sınırlar koymak daha etkili bir yaklaşımdır.
6. Sabırlı ve Anlayışlı Olun
   Kleptomani tedavisi zaman alabilir ve hastalar zaman zaman nüksedebilir. Bu süreçte sabırlı olmak, hastanın kendini daha iyi hissetmesine ve tedaviye devam etmesine yardımcı olabilir.
7. Güvenliği ve Hukuki Durumu Göz Önünde Bulundurun
   Eğer hasta, çalma davranışları nedeniyle hukuki sorunlar yaşıyorsa, bir uzmanla görüşerek en doğru adımları atmasına yardımcı olun. Çalma davranışını gizlemek veya normalleştirmek yerine, profesyonel bir yaklaşımla çözüm aramak daha sağlıklı bir yol olacaktır.

Kleptomani Hastalarına Yaklaşırken Kaçınılması Gereken Hatalar

❌ Onları küçümsemek veya suçlamak: Hastayı ahlaki bir eksiklikle yaftalamak, daha fazla içe kapanmasına ve tedaviden kaçınmasına neden olabilir.
❌ Ceza veya tehdit uygulamak: Bu yöntem, hastanın çalma dürtüsünü kontrol etmesine yardımcı olmaz; aksine, suçluluk duygusunu artırarak daha fazla strese yol açabilir.
❌ Sorunu göz ardı etmek: Kleptomani, zamanla ilerleyebilecek bir hastalıktır. “Geçer” veya “düzelir” diye düşünmek yerine, hastanın profesyonel destek almasını sağlamak gereklidir.

Kleptomani hastasına destek olmak, anlayış, sabır ve profesyonel yönlendirme gerektirir. Hastalığı ciddiye almak, doğru tedaviye yönlendirmek ve sevgi dolu bir yaklaşımla yanında olmak, kleptomani ile mücadelede en etkili yöntemlerdir. Unutulmamalıdır ki, kleptomani bir kişilik bozukluğu değil, tedavi edilmesi gereken bir psikolojik rahatsızlıktır.