Sürekli değişen eğitim sistemi, çocuklarına kaliteli eğitim aldırmak, ”iyi” bir meslek sahibi edindirmek isteyen aileler, çocukluk yıllarından itibaren başlayıp bitmek bilmeyen sınavlar, benzer hedefleri olan binlerce çocuğun, gencin yarış atı gibi rekabeti, aile ve çevrenin beklentileri, sınava yüklenen anlamlar, gelecek kaygıları… Yapılması gerekenler listelerinin altında ezilerek çoğu zaman çocuk olmak, genç olmak bile unutulabiliyor. Hiç bir çocuğun temel ihtiyacı çok başarılı olmak, en iyi yerlere gelmek, statü değildir. Çocuklar oyun oynamak, kendisini ve hayatı anlamlandırmak, sevilmek, takdir edilmek, kabul görmek, kendisine saygı duyulmasını ister. Buluğ çağı ve ergenlikle birlikte kişinin soyut düşünme kapasitesi artar, kendisini, çevresini ve dünyayı sorgular, kimliğini oluşturmaya, özerk ve yeterli biri olmaya, tatminkar yakın ilişkiler kurabilmeye ihtiyaç duyar. Ancak günümüzde bir çok genç, sınav baskısı altında kendini gerçekleştirmek bir yana kendisindeki cevheri söndürmeyi öğreniyor. Bir kişinin hayatında sınav kavramı; bilgi ve becerilerin test edildiği bir deneyim olmaktan çıkıp neredeyse ölüm kalım mücadelesine dönüşüyor. Hal böyle olunca da sınav kaygısı denilen bir kavram çıkıyor karşımıza. Kaygı insanın doğal bir duygusudur! Hepimiz bir şeyler için kaygılarınız. Basitçe tanımlayacak olursam kaygı algıladığımız tehlikeler karşısında hissettiğimiz doğal bir duygudur. Bu yönüyle bakıldığında bizi tehlikelere karşı hazırlayan, canlı ve motive eden bir histir. Normal ölçülerinde yaşanan bir kaygı çoğu zaman koruyucu ve güdüleyicidir. Kaygı ne zaman bir probleme dönüşüyor? Olası tehlikle ve tehditlere karşı bizi fizyolojik olarak hazır tutan kaygı, şiddetli düzeylerde yaşandığında ise işlevselliğimizi bozacak düzeye gelebiliyor. Bu nedenle sınava yönelik yüksek kaygısı olan kişilerde yaşamını ve sınav performansını olumsuz etkileyebilecek belirtiler görebilmekteyiz. Sınav kaygısına sıklıkla eşlik eden belirtiler nelerdir? Bedensel/fizyolojik Belirtiler: * Uykusuzluk * Kas gerginliği * İştahsızlık * Kalp atışında/ nefes almada hızlanma * ağız kuruluğu, terleme, ellerde titreme * Ağrı, bulantı vs.. Zihinsel Belirtiler: * Dikkat sorunları, dikkatini verememe, dikkati sürdürmekte güçlük, dikkatin çabuk dağılması * Kaygı tetikleyen olumsuz düşünceler, felaket senaryoları * Bellek sorunları, unutkanlık * Olumsuz/tehlike olarak algılanan uyaranlara seçici dikkat Duygusal Belirtiler: * Yüksek düzeyde yaşanan anksiyete, kaygı * Sinirlilik, gerginlik * Karamsarlık, üzüntü * Çaresizlik, yetersizlik vs. Davranışsal Belirtiler: * Öfke patlamaları * Ders çalışmayı bırakma, erteleme * Sınavı hatırlatacak ortam, kişi ya da materyallerden kaçınma * Günün önemli bir bölümünde sınavla ilgili meşgul olmaya çalışma * Aşırı tv izleme, yemek yeme, oyun oynama, bilgisayar ve cep telefonuyla meşgul olma gibi dikkat dağıtıcı davranışlar * Sigara vs.. Sınav Kaygısının Nedenleri… * Sınava hazırlanmayla ilgili olanlar ( çalışma şekli, sıklığı, yeteri kadar çalışmama, geç hazırlanma..) * Zamanı etkili yönetememek * Sınava yönelik yüklenen ağır anlamlar, felaketleştirici tarzda düşünceler ( Rezil olacağım, ailemi üzeceğim, insanlara mahçup olacağım, başarısız olursam biterim, kazanmaktan başka çarem yok vs..) * Ailevi-çevresel faktörler ( Kaygılı, başarı odaklı talepkar ebeveyn tutumları, koşullu sevgi, ilgi; katı, cezalandırıcı yaklaşımlar, Mükemmeliyetçilik, başkalarıyla kıyaslama vs…) * Bireysel Faktörler (Kişinin başa çıkma becerileri, kişilik özellikleri, kendisi ve yaşamla ilgili katı kural ve beklentileri vs..) Sınav Kaygısına Yönelik Psikolojik Destek… Sınav kaygısı yoğun yaşanan bir anksiyete tablosudur. Sınav kaygısı tablosuna bazı durumlarda; depresyon, sosyal kaygılar eşlik edebilmektedir.Ayrıca bu alanda yapılan bazı bilimsel çalışmalar; sınav kaygısı yaşayan öğrencilerin bir kısmında dikkat eksikliği/hiperaktivite semptomlarının da görüldüğünü ortaya koymaktadır. Kişinin işlevselliğini bozacak düzeyde yaşanan sınav kaygısı tablolarında destek almanız önerilir. Klinik Psikolog Onur ARSEL
